معاون مدیر کل دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفای وزارت نیرو گفت: بحران کیفیت آب، معضل بزرگی است که طی دو سال آینده کشور را دچار مشکل خواهد کرد.
هدایت فهمی معاون مدیـر کل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو در رابطه با روز جهانی آب اظهار کرد: ۲۲ ماه مارس مصادف با ۲ فروردین از سوی سازمان ملل متحد به عنوان روز جهانی آب نام گذاری شده است. این نام گذاری اولین بار در سال ۱۹۹۲ در کنفرانس محیط زیست و توسعه سازمان ملل در شهر ریودوژانیرو کشور برزیل رسما اعلام شد و از کشورهای عضو این معاهده کاسته شده است. این روز را به ترویج و آگاهی سازی مردم برای مصرف بهینه آب اختصاص داده اند.
وی افزود: هر سال نیز برای این روز شعاری در نظر می‌گیرند، مثلا این روز در سال ۲۰۱۸ با شعار طبیعت برای آب نامگذاری شد. این شعار مهم و نشانگر آن است که موضوع طبیعت و اجزای مختلف آن مانند خاک، گیاه، تالاب و همه عناصر طبیعت بر موضوع مدیریت آب تاثیر مستقیم دارند.
معاون مدیـر کل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو این شعار عمدتا مربوط به راهکار توسعه منابع آب با گرایش و رویکرد طبیعت محور است. ما باید به طبیعت به عنوان یک اصل در همه فعالیت‌های توسعه‌ای در بخش آب توجه کنیم.
وی افزود: زمانی که می‌گوییم طبیعت برای آب، یعنی اینکه ما در زیرساخت‌های خود که زیر ساخت‌های خاکستری محسوب می‌شوند، باید به سمت ایجاد زیرساخت های سبز و اقتصاد سبز برویم و زیر ساخت های خاکستری را باید با زیرساخت های سبز هماهنگ کنیم.
معاون مدیـر کل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو گفت: موضوع جنگل کاری از جمله مولفه‌هایی است که در بخش آب موثر است. تلاش در جهت حفظ رژیم جریان رودخانه‌ای، تامین حق آبه‌های زیست محیطی رودخانه‌ها و تالاب‌ها و در یک کلام ایجاد تعادل در چرخه آب در هماهنگی با طبیعت به سلامت و معیشت پایدار مردم کمک می‌کند.
مهمترین چالش ها و عوامل بحران زا برای کشور
وی افزود: بحران آب و سایر بحران ها در عرصه‌های مختلف طبیعت، جنگل‌ها، مراتع، ریزگردها و گونه‌های زیستی عواملی هستند که کشور را به سمت یک بحران محیط زیستی و سرزمینی هدایت می‌کنند. این عوامل به شرح ذیل است:
- با افزایش جمعیت مصرف آب نیز افزایش می‌یابد. در کشور ما میزان مصرف آب بیشتر از الگوهای مصرف بهینه است، بنابراین مصرف آب در کشور ما در بخش صنعت، کشاورزی و شرب بیشتر از الگوهای متوسط جهانی مصرف آب است و این موضوع باعث شده تا ما در بخش منابع آبی دچار کمبود شویم.
- وقوع تغییر اقلیم و فقدان برنامه جامع خشکسالی و سازگاری با اقلیم و کم آبی به معنای آن است که با کاهش بارش‌ها و افزایش خشکسالی در کشور روبه رو هستیم.
- با بهره وری فیزیکی و اقتصادی پایین آب، حجم عظیم تلفات در مصرف آب را شاهد هستیم.
-ورود آلاینده‌های شیمیایی، بیولوژیکی، عالی، فاضلاب شهری و صنعتی و ذهاب‌های کشاورزی به منابع آبی، منابع محدود ما را بیشتر محدود و نابود می‌کند.
-ساختار و معایب اقتصادی آب باید بازنگری شود.
-ضعف ساختاری در بخش منابع طبیعی، محیط زیست، کشاورزی و آب باعث شده ما در حفاظت کمی و کیفی منابع آبی و زیستی توفیق چندانی نداشته باشیم.
-ضعف مدیریت و حکمرانی ناپایدار در تمامی بخش های سرزمینی مانند منابع طبیعی، کشاورزی، محیط زیست،آب.
-تحمیل خودکفایی( نه خود اتکایی در محصولات استراتژی) محصولات غذایی و اشتغالزایی موجب بروز بحران در بخش آب شده است.
فهمی تصریح کرد: دو عامل خارجی نبود نقشه جامع آمایش سرزمین که هنوز به صورت یک طرح جامع و ملی وجود ندارد و دیگری عدم وجود دکترین توسعه به ویژه توسعه پایدار در برنامه های توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور باعث بحران در کشور شده‌اند.
آخرین وضعیت آبروهای کشور
معاون مدیـر کل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو گفت: تا این لحظه که ۴۷ درصد نسبت به بارش متوسط دراز مدت کاهش بارندگی داریم، به جز ۴ استان که مقداری بالاتر از نرمال هستند، تقریبا تمام استان‌های کشور زیر متوسط بارش جهانی بارندگی قرار دارند، از آن جمله می‌توان به استان‌های سیستان و بلوچستان با ۷۳ درصد، کرمان ۷۰ درصد، اصفهان ۶۷ درصد، خراسان جنوبی ۶۶ درصد و هرمزگان ۶۵ درصد کاهش بارندگی اشاره کرد.
فهمی تصریح کرد: میزان آب موجود در رودخانه ها نسبت به سال گذشته ۴۲ درصد کاهش پیدا کرده است. میزان پر شدگی موجود در سدهای کشور ۴۶ درصد است و سدهای شهرها از جمله تهران ۳۰ درصد، خوزستان ۵۰ درصد، زاینده رود ۱۱ درصد پر هستند و این یعنی آبی پشت سد نیست و به همین دلیل تنش‌های آبی به تنش‌های اجتماعی تبدیل شده است و ممکن است این وضعیت را در سایر مناطق کشور نیز شاهد باشیم.
جنگ آب در منطقه
وی افزود: درگیری ها بر سرآب همین الان نیز وجود دارد. آب در کشور ما یک پدیده است. آب تنها یک کالا و یا پدیده اقتصادی صرفا برای حیات نیست بلکه آب جنبه اجتماعی نیز دارد،زیرا کشور ما تنوع اقوام، ادیان و زبان را داراست. این موضوعات می‌تواند گسل‌های اجتماعی را به سرعت فعال کند و آن‌ها را به ناآرامی‌های اجتماعی تبدیل کند. بنابراین هر نوع بحث در مورد مدیریت و انتقال آب باید با حساسیت انجام شود.
معاون مدیـر کل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو گفت: مسئولان کشوری باید در رابطه با انتقال آب با احتیاط عمل کنند و اگر آبی انتقال داده می‌شود فقط برای مصارف شرب باشد و حتما باید منافع حوزه پذیرنده آب و حوزه دهنده آب به صورت مشترک استفاده شود، لذا این موضوع مهمی است و باید حساسیت‌های منطقه را در نظر بگیریم که در این خصوص کارگروهی به نام کارگروه ملی سازگاری با کم آبی در دولت تشکیل شده است و یکی از وظایف آن حل و فصل مناقشات و تعارضات منطقه‌ای با یک سازوکار گفتگویی است.
انتقال آب از دریای خزر به مرکز کشور
فهمی تصریح کرد: انتقال آب از دریاها یعنی انتقال آب شور، شیرین سازی و نمک زدایی هم جنبه مثبت و هم منفی دارد.
وی افزود: کشور ما باید در منابع آبی مربوط به دریاها وآب‌های مشترک حقابه سازی کند،چراکه این حقابه سازی به نفع منافع ملی است. در انتقال آب باید جنبه‌های زیست محیطی را در نظر گرفت.
معاون مدیـر کل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو گفت: انتقال آب باید از نظر اقتصادی مقرون به صرفه باشد. نمک زدایی آب دریا در بسیاری از مناطق در هر مترمکعب حدود ۴ هزار تومان هزینه در بر دارد و انتقال آب بسیار پر هزینه است.
فهمی تصریح کرد: وزارت نیرو برای شرب مردم به هر قیمت انتقال آب را انجام می‌دهد و وظیفه وزارت نیرو تامین آب شرب است، اما برای بخش صنعت و سایر نیازها بخش خصوصی اگر آمادگی دارد می‌تواند با رعایت ضوابط زیست محیطی این انتقال را انجام دهد.
بحران آب در کشور
وی افزود: طی ۶۰ سال گذشته چنین خشکسالی را در کشور نداشتیم. امسال سال آبی استثنایی بود. سال آبی از شهریور ماه آغاز و تا شهریور سال بعد ادامه دارد. اگر وضعیت بارش‌ها به همین صورت پیش رود سال بسیار سختی از نظر کم آبی خواهیم داشت. آبی که در پشت سدها جمع شده است، آب مربوط به سال جاری نیست،بلکه آبی است که سال‌های قبل نیز ذخیره سازی شده است. بنابراین اگر سال آینده نیز این وضعیت ادامه داشته باشد، می‌توان گفت یکی از دوران بسیار سخت در آب و سایر بخش های صنعت و کشاورزی را شاهد خواهیم بود.
معاون مدیـر کل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو گفت: وزارت نیرو باید با مدیریت صحیح ذخایر استراتژیک را در مخازن حفظ کند و همچنین تامین آب شرب برای مردم نیز وظیفه این وزارتخانه است. تلفات در شبکه‌های توزیعی باید کاهش یابد، همچنین باید برای تامین آب پشتیبان از روش‌های دیگری استفاده شود تا کشور دچار بحران آب نشود.
فهمی تصریح کرد: مردم نیز برای بهینه مصرف کردن آب تکالیف و وظایفی دارند. در بخش کشاورزی، کشاورزان باید آب را بهینه مصرف کنند و همچنین بخش شرب و صنعت نیز همین گونه باید عمل کنند.این یک تعامل بین مردم و دولت است و دولت به تنهایی نمی‌تواند بحران آب را حل کند.
آلودگی های آب
وی افزود: آلودگی و پسماندها از جمله عوامل خطرناکی هستند که به زودی گریبان کشور را می‌گیرد.
معاون مدیـر کل دفتر بـرنـامه‌ریزی کلان آب و آبـفای وزارت نیـرو گفت: بحران کیفیت آب، معضل بزرگی است که طی دو سال آینده کل منابع آبی کشور را دچار مشکل خواهد کرد. اگر فاضلاب‌های خانگی، صنعتی و ذهاب‌های کشاورزی با این حجم آلایندگی همچنان به بدنه‌ها و محیط‌های آبی بازگردند، منابع آبی کشور که از نظر کمیت مشکل دارد این بار با مشکل کیفیت روبه رو خواهد شد.
فهمی تصریح کرد: هر متر مکعب آب فاضلاب یا ذهاب کشاورزی با توجه به غلظت آلایندگی از ۸ متر مکعب تا ۱۵ متر مکعب آب سالم و بهداشتی را آلوده خواهد کرد. حجم آب‌های برگشتی ما از فاضلاب و ذهاب کشاورزی حدود ۳۰ میلیاردمترمکعب است. پسماندهایی که در محیط رها می‌شوند و شیرآبه‌هایی که از این پسماندها به محیط باز می‌گردند تهدید بزرگی برای منابع آبی کشور هستند.
