از پاییز چه می‌خواهیم؟ نم‌نم بارانی با برگ‌های زرد و قرمزی که روی زمین ریخته. چقدر این صحنه می‌تواند رویایی باشد؛ چیزی شبیه یکی از سکانس‌های فیلمی رمانتیک. اگرچه باید این صحنه را از شرق کشور حذف کرد که بارندگی‌هایش به طرز تاسف‌انگیزی کاهش یافته.
روزنامه ایران نوشت: همین ابتدای کار پاییز امسال یک هیچ از پاییز سال گذشته جلوتر است. پاییز سال گذشته کمترین بارندگی ۱۰سال گذشته را رکورد زده بود. پس می‌شود امیدوار باشیم به پاییز پر باران امسال؟ برخی از کارشناسان هواشناسی عنوان می‌کنند پاییز امسال پربارش خواهد بود. بارندگی‌های چند روز گذشته تهران، گیلان، مازندران، خراسان و چند استان دیگر می‌تواند گواه این ادعا باشد؟
مرکز هواشناسی اروپایی متشکل از ۲۷کشور (ECMWF) که اغلب مطمئن‌ترین پیش‌بینی‌ها را ارائه می‌دهند، اواخر مردادماه امسال پیش‌بینی کرد پاییز امسال در ایران، پربارش خواهد بود. پیش‌بینی‌های این مرکز نشان می‌دهد غرب کشور بویژه ایلام، کردستان، لرستان، آذربایجان شرقی و غربی و شمال خوزستان بیشترین بارش‌ها را خواهند داشت.
سال۹۶؛ خشک‌ترین سال ۵۰ سال گذشته
پاییز سال گذشته برای بیشتر استان‌های کشور پاییز خشکی بود و اگر بخشی از این کم‌بارشی را زمستان و بهار جبران نمی‌کرد کلاه‌مان پس معرکه بود. راه دوری نرویم؛ همین تهران خودمان اگر آن برف سنگینی که باعث تعطیلی ادارت و مدارس شد، نمی‌بارید سدها چنان وضعی نداشتند. البته این را هم باید گفت که بهار متفاوتی داشتیم و بارندگی‌ها جسته گریخته تا اواسط خردادماه ادامه پیدا کرد اما روی هم رفته معدل سال آبی غیرقابل انتظار بود و کاهش ۲۸ درصدی بارش نسبت با سال گذشته مشکلات زیادی به بار آورد.
برگردیم به آمارها؛ آمارهای پژوهشگاه هواشناسی نشان می‌دهد میزان بارش سال زراعی یعنی از اول مهر ۱۳۹۶ تا پایان شهریور ۱۳۹۷ در کشور ۱۶۵.۸ میلیمتر بوده و این در حالیست که بارش دوره بلندمدت (میانگین ۳۰ ساله) ۲۳۲.۴ و نسبت به سال گذشته‌اش ۲۱۲.۳ میلیمتر بوده است. بر این اساس بارش سال زراعی ۹۷-۱۳۹۶ به ترتیب ۲۸.۷ و ۲۱.۹ درصد نسبت به بلندمدت و سال گذشته کاهش داشته است.
اما آماری که قابل تامل است کم‌بارشی ۲۲ استان کشور نسبت به مدت مشابه است. در این بین ۷ استان دارای بارش نرمال و تنها دو استان آذربایجان غربی و شرقی بارش بیش از نرمال داشته‌اند! این آمار گویای آن است که بیشترین کاهش نسبی بارش به ترتیب در استان‌های سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان، فارس و کهگیلویه و بویراحمد به ترتیب با ۷۵، ۶۷.۳، ۶۷، ۵۶ و ۵۳ درصد کاهش نسبت به دوره مشابه بلندمدت رخ داده است؛ این در حالی است که مقدار کاهش در استان‌های کهگیلویه و بویراحمد ۲۹۵، چهارمحال و بختیاری ۲۶۷، گیلان ۲۵۴، فارس ۱۶۸.۶، مازندران ۱۴۶.۴، بوشهر ۱۲۵، هرمزگان ۱۲۰ و خوزستان ۱۰۷ میلیمتر است.
آمار نگران‌کننده‌ای هم وجود دارد از کاهش محسوس و معنادار در حوضه‌های آبریز. حوضه آبریز خلیج‌فارس و دریای‌عمان نسبت به ۵۰سال گذشته با کاهش ۵۵ درصدی بارش روبه‌رو بوده و دریاچه ارومیه هم با کاهش ۶۹ درصدی و شرق کشور با ۶۲ درصد در وضعیت بسیار بغرنجی بسر می‌برند.
امیدوار به بارندگی‌های امسال
برگردیم به مهرماه و بقیه پاییز. نقشه‌های هواشناسی خبرهای خوبی به ما می‌دهد. قرار است پاییز امسال با بارش‌های خوبی همراه باشد. از ابتدای مهرماه یعنی سال آبی ۹۸ – ۹۷ بیش از ۱۲ میلیارد مترمکعب باران و برف باریده و متوسط بارش نزدیک به ۸میلیمتر است. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت (۴.۷ میلیمتر) ۶۶ درصد افزایش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته ( ۷.۶ میلیمتر) ۲.۶ درصد افزایش را نشان می‌دهد. بر اساس همین نقشه‌ها، بیشترین افزایش بارش فصل پاییز در دو ماه مهر و آبان و در نواحی غربی و شمالی کشور رخ می‌دهد. کاهش بارش از اواخر آذر تا دی پیش‌بینی شده اما دوباره شاهد فعالیت سامانه‌های بارشی بویژه در عرض‌های جنوبی‌تر کشور در ماه‌های پایانی سال خواهیم بود. در مجموع بارش کشور در شش ماهه دوم سال در حد نرمال است اما توزیع ماهانه آن همگون نیست.
از ابتدای مهرماه تا پایان روز بیست و دوم ۲۰ استان کشور از بارش‌ها بی‌نصیب نمانده‌اند و آمارها از دریافت باران در استان‌های کم‌بارش و دچار خشکسالی حکایت دارد. به عنوان مثال استان قم، خراسان‌رضوی و تهران به ترتیب با ۳۶۶، ۲۷۰ و ۲۵۴درصد افزایش بارندگی نسبت به مدت مشابه بلندمدت روبه‌رو بوده‌اند و در طرف مقابل جدول استان‌های خوزستان، ایلام، آذربایجان‌غربی و لرستان به ترتیب با ۹۵، ۸۸، ۶۲ و ۴۲درصد درگیر کاهش بارندگی بوده‌اند. با توجه به بارندگی‌هایی که در ماه‌های آینده خواهیم داشت بسیاری از شهرها از نعمت بارش برف و باران بهره خواهند برد.
در این میان سوالی که ذهن خیلی از مردم را درگیر کرده این است که وقتی بارش‌ها افزایش می‌یابد تا چه اندازه از مشکل خشکسالی برطرف می‌شود؟ نظر همه کارشناسان و صاحبنظران حوزه اقلیم‌شناسی و خشکسالی این است که با توجه به بالا رفتن دما و از سوی دیگر کاهش بارش‌ها و از همه مهم‌تر برداشت‌های بی‌رویه از آب‌های زیرزمینی اگر حتی یک‌سال تمام هر روز شاهد بارش باران و برف باشیم همچنان زیر پایمان خالی است و جبران زیان‌هایی که به سفره‌های زیرزمینی زده‌ایم به این راحتی‌ها نیست. چترهایتان را باز کنید و از باران پاییزی لذت ببرید. قرار است امسال آسمان حسابی از شرمندگی زمین دربیاید.
